Op papier heeft de krant z'n langste tijd gehad. Maar zo erg is dat niet. Er kan een uitstekend alternatief worden ontwikkeld, waarbij lezers veel meer mogelijkheden krijgen om zelf te bepalen over welke onderwerpen zij willen lezen: uit één of uit meerdere nationale of internationale kranten.
Nooit eerder hebben kranten zoveel over zichzelf geschreven als de laatste tijd. Bijna wekelijks kunnen we lezen over krimpende redacties, gedwongen ontslagen, teruglopende advertentie-inkomsten, stijgende druk- en bezorgkosten en bovenal over het gebrek aan belangstelling voor kranten onder jongeren. Als je al die stukken achter elkaar zou lezen, zou je de indruk kunnen krijgen dat de krant op sterven na dood is.
Klopt dat, is de krant inderdaad ten dode opgeschreven? De papieren krant waarschijnlijk wel. Alleen waarzeggers kunnen in de toekomst kijken, maar het zou mij niet verbazen als er over tien of vijftien jaar nog maar weinig kwaliteitskranten op papier verschijnen. Voor huis-aan-huisbladen en advertentiekrantjes zal dit langer duren, ik vermoed eigenlijk dat die altijd op papier zullen worden gedrukt. Maar voor kwaliteitskranten is dat volgens mij niet het geval.
De vraag is hoe erg dat is. Drukken op papier is duur. Het is ook milieuonvriendelijk. Voor een krant als NRC Handelsblad – huidige oplage 211.000 – wordt jaarlijks ruim 14.500 ton papier gebruikt. En dat is dan slechts een van de vele krantentitels in Nederland.
Leesapparaat
Als alternatief voor de papieren krant wordt vaak naar internet verwezen. Het nieuws kan daar doorlopend worden ververst, je kunt er filmpjes en geluidsfragmenten aan de nieuwsberichten toevoegen – het lijkt een ideaal medium. Toch is er een groot nadeel: het leest niet lekker vanaf een computerscherm. Althans, niet voor mensen die met papieren kranten en tijdschriften zijn opgegroeid.
De gemiddelde leeftijd van de NRC-lezer is momenteel 54 jaar – wat mij betreft schrikbarend hoog. Gaan al die mensen binnen tien of vijftien jaar hun krant op internet lezen? Ik geloof er niks van.
Gelukkig zijn er alternatieven. Je kunt NRC Handelsblad nu al lezen op een digitale reader. Dat is een leesapparaat dat het formaat heeft van een boek (21 bij 16 cm). Alleen al vanwege dat formaat geloof ik niet in die reader – zeker niet op de korte termijn. Eeuwenlang hebben kranten een min of meer vast formaat gehad. Dat steeds meer kranten nu overstappen op het zogenoemde tabloidformaat is al heel wat – en flink wennen voor veel lezers. Van het klassieke formaat naar een leesapparaatje op boekformaat is een te grote stap voor de meeste lezers, denk ik (er zijn nu zo'n 750 abonnees). Bovendien mis je dan volledig de look and feel van een krant, om eens een marketingterm te gebruiken.
Verdraaiende bolletjes
Daarom geloof ik het meest in een krant op e-papier (digitaal papier met daarin verdraaiende bolletjes met een witte en een zwarte kant). Stelt u zich voor: vijf matwitte bladzijden op tabloidformaat, met in de rug een dun usb-snoertje. Dat snoertje stopt u in uw pc, laptop of mobiele telefoon. U drukt op een knop en dankzij de snelle verbinding – al dan niet draadloos – vullen de witte bladen, die aanvoelen als stevig glad papier, zich razendsnel met een krant die net zo actueel is als die op internet. Als u na vijf bladzijden omslaan aan het eind van de krant bent gekomen, drukt u op een icoontje – het e-papier werkt als een touchscreen – om de bladzijden te laten vollopen met het volgende katern.
Had u een stukje willen uitknippen? Geen probleem, daarvoor klikt u op het icoontje – ik stel me voor: een klein schaartje – dat bij elk artikel staat. Alle stukjes zijn al van een datum en een tijdstip voorzien, zodat er zo nodig correct naar kan worden verwezen. De door u 'uitgeknipte' artikelen kunt u opslaan op een usb-stick of in uw persoonlijke internetarchief. U kunt de artikelen ook aan iemand doorzenden.
Als u met uw e-krant draadloos of rechtstreeks met internet bent verbonden, dan kunt u de hyperlinks bij de artikelen aanklikken. Filmpjes zijn ook te bekijken, allemaal via uw flexibele, watervaste e-papier.
De voordelen van de e-krant lijken mij evident, niet alleen voor de lezer, maar ook voor de uitgever. Geen hoge drukkosten meer, geen massale papiervernietiging en geen gedonder meer met de bezorging, want u kunt uw opvouwbare e-krant overal mee naartoe nemen, zodat u uw dagblad ook op vakantie kunt lezen. Dat voorkomt meteen dat u na de vakantie zo'n hele stapel oude kranten moet doorploegen.
Reader
Uitgevers die hun krant momenteel aanbieden op een reader, zo'n leesapparaat op boekformaat, bieden die slechts per titel aan. Dat vind ik veel te bekrompen gedacht. Vroeger las ik een paar dagbladen, maar ze werden me te dik en te duur. Toch vind ik het jammer dat ik sommige stukken daarmee misloop. Waarom zou een e-krant alleen de stukken uit één krantentitel moeten bevatten? Graag zou ik een abonnement nemen op een e-krant waarvan ik de onderwerpen zelf aanvink in een profiel dat ik makkelijk kan aanpassen. Zo zou ik graag een krant samenstellen zonder sportpagina's en zonder aandelenkoersen, maar wél met alle cultuur- en boekenpagina's uit de diverse PCM-titels (dus geen aparte e-krant voor NRC Handelsblad, maar met stukken uit bijvoorbeeld NRC Handelsblad, Trouw en de Volkskrant). Desnoods denk ik zelf mee over de vormgeving; honderdduizenden mensen zijn jaarlijks in staat om bij de Hema zelf jubileumboekjes en fotoalbums in elkaar te knippen en te plakken, dus de basisvormgeving van hun e-krant zou ook moeten lukken.
En waarom zou je eigenlijk bij de landsgrenzen moeten stoppen? Een alerte uitgever gaat de komende tijd een samenwerkingsverband aan met toonaangevende buitenlandse kranten. Wilt u dagelijks in uw e-krant op e-papier het economische nieuws uploaden uit de belangrijkste Europese en Amerikaanse kranten, dat kost dan zoveel. Bent u ook geïnteresseerd in operarecensies uit de Franse, Spaanse en Italiaanse kranten? Vink het aan in uw persoonlijke krantenprofiel. Klik op deze knop als u wilt weten hoeveel het door u samengestelde onderwerpenprofiel per maand gaat kosten.
Amerikaanse leger
Is dit allemaal toekomstmuziek? Flexibel digitaal papier bestaat al (een van de pioniers is Oled, zie hier), net als flexibele beeldschermen (voor een voorbeeld, zie hier). Maar nee, een betrouwbare, stevige, flexibele drager op groot formaat waarop beelden in zwart-wit en kleur snel kunnen worden 'opgeladen' bestaat nog niet. Goed nieuws is dat het Amerikaanse leger in dergelijk papier is geïnteresseerd – niet om soldaten in het veld de krant te kunnen bezorgen, maar om hen te kunnen voorzien van lichtgewicht landkaarten waarop doorlopend nieuwe informatie kan worden toegevoegd. Het leger betaalt nu wetenschappers van onder meer het gerenommeerde Massachusetts Institute of Technology om dit papier te ontwikkelen, en als het er eenmaal is, dan zullen allerlei commerciële toepassingen snel volgen.
Omvallende kranten
Vooralsnog is er dus reden tot somberheid. Het zal niet lang duren of de eerste krantentitels gaan omvallen, om eens metafoor uit de kredietcrisis te lenen. Ik zal de papieren kranten missen, maar echt erg vind ik dit afscheid niet, want welbeschouwd begint het uit de tijd te raken om voor kranten het milieu zo zwaar te belasten. Bovendien heeft de e-krant straks allerlei voordelen, met als belangrijkste, althans voor mij: het gepersonifieerde nieuws, het uit allerlei betrouwbare journalistieke bronnen geselecteerde nieuws dat aansluit bij mijn interesses. Ik zou daar graag de beurs voor opentrekken en het lijkt me dat ook jongeren hiervoor te porren moeten zijn.
Een probleem blijft natuurlijk de adverteerders: zullen er voldoende komen of blijven in zo'n e-krant? Anderzijds: adverteerders trekken weg van papieren naar digitale producten en een e-krant is een digitaal product.
Ondertussen zullen de kostenbesparingen voor de krantenuitgevers groot zijn: geen drukkosten en geen bezorgkosten meer, nu twee zeer zware posten.
Er zijn, in de wereldgeschiedenis, slechts weinig betrouwbare voorbeelden bekend van wederopstanding, maar als de uitgevers op tijd beginnen met innovaties en investeringen maken kranten wat dit betreft een goede kans. Naast pessimisme lijkt mij daarom dat er plaats is voor deze leuze: de papieren krant gaat dood, leve de e-krant! En leve de toekomst van de kwaliteitsjournalistiek.
