Eindspel PCM
In strijd met de eigen uitgangspunten heeft uitgeverij PCM zich geschikt in een ondergeschikte positie in het nieuwe bedrijf dat binnen een half jaar een gratis kwaliteitskrant gaat uitgeven. Bestuursvoorzitter Aan de Stegge heeft zelfs geen garantie dat PCM op afzienbare termijn wél volledige zeggenschap krijgt over de joint venture’ met onafhankelijk investeerder Boekhoorn, waartoe woensdag 18 oktober is besloten.
DOOR HUBERT SMEETS
Bestuursvoorzitter Ton aan de Stegge van uitgeverij PCM heeft de zeggenschap over de nieuwe gratis kwaliteitskrant, waarin PCM een minderheidsbelang van 49 procent neemt, willens en wetens uit handen gegeven. In de onderhandelingen met Marcel Boekhoorn over het gemeenschappelijke bedrijf, dat deze nieuwe kwaliteitskrant binnen een half jaar gaat uitbrengen, heeft Aan de Stegge uiteindelijk een nederlaag geleden. Althans formeel. Over onderhandse afspraken is nog niets bekend.
In tegenstelling tot zijn eigen adagium dat PCM voortaan alleen nog honderd procent zeggenschap wil over alle bedrijven waarin ze een belang heeft, is namelijk niet bestuursvoorzitter Aan de Stegge maar zijn vriend en voormalig concurrent Boekhoorn met 51 procent de baas in het nieuwe samenwerkingsverband dat de gratis krant op de markt gaat brengen. Conform zijn eigen uitgangspunten eiste Aan de Stegge bij de besprekingen afgelopen weken daarom dat Boekhoorn over drie jaar contractueel zijn meerderheidsaandeel weer aan PCM van de hand zou doen. Boekhoorn weigerde zich echter vast te leggen op datum voor of een principeakkoord over het terugverkopen van zijn aandeel van 51 procent aan PCM. “Er is geen enkele termijn vastgelegd. PCM zou de krant over twee jaar, over tien jaar of nooit kunnen kopen”, aldus een betrouwbare bron die de onderhandelingen tussen Aan de Stegge en Boekhoorn heeft gevolgd.
Officieel wil PCM bevestigen noch ontkennen dat de uitgever van onder meer de betaalde kwaliteitskranten De Volkskrant, NRC Handelsblad en Trouw geen enkele garantie heeft gekregen dat PCM binnen drie jaar de gratis ochtendkrant volledig kan inlijven. “Ik kan hierover niets zeggen”. De woordvoerder van PCM wil alleen publiekelijk kwijt dat de uitgever genoegen heeft genomen met een minderheidsbelang om te voorkomen dat de Mededingingsautoriteit de ‘joint venture’ zou blokkeren als zijnde in strijd met de monopoliebepalingen in de Mediawet.
Insiders bij PCM zien de “coup” van Boekhoorn en Aan de Stegge als een aanwijzing dat PCM de betaalde kranten, die met percentages van bijna twintig procent goed renderen, wil reduceren tot spelers op de nichemarkt van betaalde informatie. Volgens een onderzoek, dat BNR Nieuwsradio deze week heeft laten uitvoeren, zouden de dure kwaliteitskranten ongeveer een kwart van hun oplage kunnen verliezen als er een hoogwaardige maar gratis concurrent op de markt bijkomt. De raad van bestuur zou liever het risico lopen dat Volkskrant, NRC Handelsblad en Trouw dit aandeel verliezen dan het risico te nemen dat een gratis kwaliteitskrant van PCM de strijd met een aparte krant buiten PCM moet aanbinden en die dus ook kan verliezen. Het gevolg van die alles-of-niets-strategie zou namelijk kunnen zijn dat PCM volledig buiten deze gratis markt komt te staan. De gratis kranten worden binnen PCM gezien als de nieuwe “bulkmarkt” van de media en dus essentieel voor het vinden van massa in “klanten” en “omzet”.
Nadat de raad van commissarissen eerder deze maand nog twijfels had geuit over een gratis krant in PCM-verband, heeft de toezichthouder namens grootaandeelhouder Apax en minderheidsaandeelhouder stichting Democratie & Media woensdagmiddag 18 oktober in principe ingestemd met deze nieuwe koers van PCM. Binnen de raad van commissarissen is slechts een “licht voorbehoud” gemaakt tegen het door Aan de Stegge gesloten samenwerkingsverband tussen PCM en Boekhoorn, ook al heeft de laatste geen toezeggingen gedaan om de ‘deal’ binnen een concrete termijn te herzien ten gunste van PCM.
Begin augustus heeft Boekhoorn (voorheen grootaandeelhouder van Telfort en in die hoedanigheid de baas van Aan de Stegge die voor zijn benoeming tot bestuursvoorzitter van PCM enige jaren chief executive officer van Telfort was) in Arnhem de Boekhoorn Media Groep BV opgericht. Doel van die BV is om zelfstandig een gratis kwaliteitskrant te gaan uitgeven die, anders dan Metro en Sp!its, beter de concurrentie kan aangaan met de betaalde ochtendkranten Volkskrant, Trouw en NRC.next. Boekhoorn heeft daartoe reeds een hoofdredacteur benoemd: Ben Rogmans, in de jaren tachtig redacteur van De Volkskrant. Rogmans op zijn beurt heeft intussen twee adjunct-hoofdredacteuren aangetrokken: Jan-Jaap Heij en Frank Poorthuis (beiden voormalige adjuncten bij Vrij Nederland). Rogmans is intussen ook bezig met het aantrekken van journalisten voor een redactie die uit maximaal 30 tot 40 mensen zal bestaan en maar een paar procentpunten boven de gebruikelijke CAO zal worden betaald. Boekhoorn heeft genoeg vermogen om op jaarbasis circa dertig miljoen euro te investeren in een gratis krant, die pas over vier tot vijf jaar niet meer verliesgevend zal zijn. In het najaar van 2005 verkocht Boekhoorn het telefoonbedrijf Telfort, waarvan hij 51 procent bezat, voor 980 miljoen euro aan KPN en kon daardoor bijna een half miljard bij zijn vermogen boeken. Boekhoorn Media Groep is honderd procent eigendom van Ramphastos Investments NV, een vennootschap die ver weg op de Nederlandse Antillen staat geregistreerd en formeel door MeesPierson Intertrust wordt bestuurd
Drie weken geleden had Aan de Stegge op een mediacongres in Hilversum nog openlijk de “oorlog” had verklaard aan Boekhoorn, die PCM met zijn plannen in de wielen wilde rijden. Op grond daarvan besloot hoofdredacteur Pieter Broertjes De Volkskrant de eigen plannen voor een gratis krant in versneld tempo uit te werken. Ter gelegenheid van de 85e verjaardag van De Volkskrant op 1 oktober kondigde Broertjes aan dat De Volkskrant begin volgend jaar met een eigen gratis ‘smart tabloid’ op de markt zou verschijnen. Adjunct-hoofdredacteur Bob Witman en redacteur Jan ’t Hart waren voor dit project al vrijgesteld. Nog dezelfde week begon De Volkskrant via advertenties met de werving van ‘jong talent’ voor de redactie van deze ‘smart’ die, net als de nieuwe krant van de joint venture van Boekhoorn en PCM, zou mikken op de hoger opgeleide jongeren die niet meer willen betalen voor een dagblad.
Drie weken na die oorlogsverklaring van Aan de Stegge is het besluit van PCM om juist samen met Boekhoorn een gratis krant te gaan uitgeven, uitgedraaid op een schrijnende nederlaag voor Broertjes. De hoofdredactie van De Volkskrant moet deze selectie nu staken. Het plan is volgens een woordvoerder van PCM nu definitief “van de baan”. De hoofdredacteur had dit, aldus PCM, kunnen vermoeden. Samenwerking met Boekhoorn is volgens de woordvoerder van PCM “altijd een scenario” geweest. “De raad van bestuur heeft nooit gezegd dat het Volkskrantproject hét project zou worden”.
Met andere woorden. Hoofdredacteur Broertjes heeft begin deze maand met een va banque geprobeerd Aan de Stegge voor een voldongen feit te plaatsen. Toen Aan de Stegge hem daags na zijn publieke bekendmaking van de ‘smart tabloid’ Volkskrant ontbood – en, naar verluidt, in toorn ontstak – heeft Broertjes geprobeerd hem en de raad van commissarissen via de wervingsadvertenties ten tweede malen voor een fait accompli te plaatsen.
Het resultaat van deze interventies van Broertjes is nu diametraal anders gebleken dan zijn strategie aanvankelijk beoogde. De positie van Broertjes als hoofdredacteur staat door het principebesluit van de raad van commissarissen van woensdagmiddag 19 oktober dan ook onder druk. De redactieraad van De Volkskrant heeft de hoofdredactie begin deze maand al bestookt met pertinente vragen en twijfels over het gratis project dat de betaalde krant zou kunnen “kannibaliseren”. Op een plenaire redactievergadering op maandag 9 oktober verwierf Broertjes weliswaar enige steun voor zijn plan voor een smart tabloid, maar die bleef beperkt tot het “voordeel van de twijfel”, aldus bronnen bij de redactie. Broertjes op zijn beurt verzocht de redacteuren daarna om in de eigen krant liever niet te publiceren over PCM en de gratis Volkskrant. Naderhand zou hij de redactie opening van zaken geven, beloofde Broertjes in een intern memo.
Die tijd is thans aangebroken. Want het binnen de uitgeverij voor het gratis tabloid vrijgemaakte personeel wordt nu alleen nog ingezet als “know how” voor de krant van Boekhoorn. Mogelijk wordt ook capaciteit in de drukkerijen van PCM voor Boekhoorn gereserveerd, hoewel dat grote consequenties kan hebben voor de productie van De Volkskrant, Trouw en nrc.next. Waaruit het belang van 49% nog meer bestaat, wil PCM niet prijsgeven. “Geen commentaar”, is het officiële commentaar.
Eén ding is niettemin zeker. Had de oorlogsverklaring van Aan de Stegge eind september al tot een hoop onrust binnen PCM geleid, de onverhoedse en vernederende wapenstilstand die de bestuursvoorzitter woensdag 19 oktober heeft gesloten met Boekhoorn heeft PCM in grote verwarring achtergelaten. Twee weken geleden nog zei een belangrijke betrokkene bij PCM mij terloops dat het bestuursvoorzitterschap van Aan de Stegge wat hem/haar betreft een kwestie van een maand was. Nu zijn er meer en vooral andere (journalistieke) managers binnen PCM die zich moeten afvragen of hun positie nog een kwestie van weken zal zijn.
http://groene.alias.nl/index.php?show=article&source=&article_id=550beab1330cecb054f12ae203b6503a
